چگونه مغز از مواد زائد پاک می شود؟
در این نوشته که موضوع آن در کانون توجه قرار دارد به معرفی سیستم گلمفاتیک یعنی سیستم پاک سازی مواد زائد اختصاصی مغز می پردازیم.‌
اکنون دخیل در بیماری های مختلفی است،لذا زمان آشنایی با آن فرا رسیده است.
اکثر ما با سیستم لنفاوی(بلغمی) نسبتا" آشنا هستیم؛این سیستم چندین وظیفه دارد که یکی از آن وظایف پاکسازی مواد زائد متابولیکی از فواصل بین سلول ها است که بعنوان فضای بین سلولی  نامیده می شود.
لکن،سیستم عصبی مرکزی (CNS)که شامل مغز و نخاع است و بعلت اینکه خیلی فعال است تلفات متابولیکی می تواند بسرعت در آن تشکیل شود فاقد هیچ رگ لنفاوی طبیعی است.
سیستم عصبی مرکزی  نسبت به نوسانات محیط خود نیز خیلی حساس است،بنابراین بدن نیاز است که زباله سلولی را بطریقی دفع کند،و اینجا است که سیستم گلمفاتیک وارد می شود.
دانشمندان قبل از کشف این سیستم پاکسازی زباله مغز بر این باور بودند که هر سلول بصورت اختصاصی ضایعات خود را دفع می کند.
اگر سیستم سلولی با پیر شدن دچار اضافه بار و یا کند می شد،زباله متابولیکی بین سلول ها تشکیل می گردید.این نوع زباله شامل محصولاتی مانند بتا آمیلوئید یعنی پروتئین مربوط به بیماری آلزایمر هستند.
*آستروگلیا(سلول‌های گلیای ستاره‌ شکل در مغز و کانال نخاعی )
اصطلاح گلمفاتیک توسط  دانشمندعصب شناس دانمارکی مایکن ندرگارد  کاشف سیستم ابداع گردید.این نام به سلول های  گلیا (نوروگلی ؛بافت پشتیبان دستگاه عصبی اصلی در مهره داران) اشاره می کند که برای این سیستم پاکسازی زباله حیاتی هستند.
سلول های گلیا در مقایسه با عصب ها علی رغم کثرت درون مغز کمتر برجسته هستند.آنها برای مدت طولانی  کمی بیش از  سلول های پشتیبان ضعیف در نظر گرفته می شدند،اما اکنون  خیلی در کانون توجه هستند.
گلیا ها عصب ها را حفاظت ،تغذیه و جدا می کنند.نقشی نیز در سیستم ایمنی و همچنانکه اکنون می دانیم در سیستم گلمفاتیک  بازی می کنند.
بطور ویژه نوع معینی از سلول گلیا معروف به  آستروگلیا خیلی مهم است.گیرنده های این سلول ها کانال های اکواپورین۴ نامیده می شوند که اجازه می دهند  سیال نخاعی(CSF) با برقراری جریان انحرافی به درون سیستم عصبی مرکزی حرکت کند. 
 سیال نخاعی سیال روشنی است که سیستم عصبی مرکزی را دربرمی گیرد و در میان چیزهای دیگر حفاظت مکانیکی و ایمنی آن را تامین می کند.
سیستم گلمفاتیک که موازی با سرخرگ ها است ضربان خون در گردش را برای کمک به جنبش مواد  کنترل می کند.
 رگ های خونی با انبساط منظم  ، تبادل ترکیب ها بین فضای بین سلولی و سیال نخاعی را تحریک می کنند.
 سیستم گلمفاتیک درلایه محکم و خارجی مغز یعنی غشای ضخیم بافت پیوندی که سیستم عصبی مرکزی را در برمی گیرد  به سیستم لنفاوی بقیه بدن متصل می شود‌.
ادامه دارد
 (Source: medical news today)
ترجمه و تلخیص:غریب واحدی پور